راهکار های عملی تحقق نهضت ترجمه انقلاب اسلامی
تاریخ برگزاری: 19 بهمن 1399
دبیر نشست: حجت الاسلام حسین بهرامی
سخنرانان: دکتر سعیده حسینجانی ، علی ناظری ، حجت السلام سید محمد ذولفقاری ، مجید جعفری اقدم ، دکتر محمد علی مومنی ها
گزیده صحبتهای مهمانان:
نشست تخصصی نخستین جشنواره ترجمان فتح با موضوع « راهکار های عملی تحقق نهضت ترجمه انقلاب اسلامی» صبح روز یکشنبه ۱۹ بهمن در خبرگزاری فارس، برگزار شد.
حجت‌الاسلام بهرامی دبیر جشنواره در این نشست گفت: نهضت ترجمه در ادبیات مقاومت به صورت جدی از سال ۹۱ با گروه‌های مختلفی از جمله حوزه هنری آغاز شد.
وی افزود: هر کدام از این نهادها موفقیت‌هایی داشتند و در دو سال اخیر شکل جدی‌تری به خود گرفته و خیلی‌ها علاقه‌مند این حوزه شدند. مسئله ترجمه و نشر تخصصی است و با خیلی از عملیات‌های بسیجی وار کمی متفاوت است.
بهرامی ادامه داد: ترجمه علاوه بر انگیزه و علاوه مهارت می‌خواهد تا به ثمر برسد. ما در پژوهش کده شهید صدر فرایندی را به صورت منظم داریم می‌نویسیم، از انتخاب موضوع تا کتابی که منتشر می‌شود.
وی بیان داشت: کار ترجمه و نشر یک کار تخصصی است و از دست گروه‌های کم بر نمی‌آید بلکه باید شبکه‌ای ایجاد شود برای جلو بردن نهضت ترجمه. برای همین ما در پژوهش کده شهید صدر از همه کسانی که ایده و تجربه دارند باید استفاده کنیم. اگر از این فرصت استفاده نکنیم معلوم نیست در آینده چنین انگیزه‌ای ایجاد شود.
مجید جعفری اقدم یکی از فعالان حوزه ترجمه که به صورت وبینار در این نشست حضور داشت، گفت: نهضت ترجمه دو نکته دارد. ترجمه زان سو و ترجمه زین سو. در ترجمه زان سو بحث حمایت مطرح نیست زیرا کار به صورت اتوماتیک انجام می‌شود و ناشران با توجه به سلیقه مخاطب کتبی ترجمه می‌کند. اما در ترجمه این طرف مشکلاتی داریم.
وی افزود: ترجمه یک ابزار است و اصل مطلب این است که کتاب ما به دست مخاطب برسد که یک بخشش ترجمه است. اگر بخواهیم از اقتصاد نشر جهانی برای رساندن متن مان به مخاطب خارجی استفاده کنیم باید قاعده بازی را بلد باشیم. همچنین یک نگاه تبلیغی و ترویجی هست که تا حدودی بر عهده حاکمیت است. یا مکان‌هایی مثل حوزه هنری ایجاد می‌کند که این کار را انجام دهند یا بخش‌هایی از بیرون انتخاب می‌کند که متن‌هایی را ترجمه کنند.
وی بیان داشت: تعداد بسیاری کتاب ترجمه شده ولی شاید ۱۰ درصد کاربردی است. چون از روش خودش برای رساندن به دست مخاطب استفاده نکردیم.
سعیده حسین جانی رئیس مرکز ترجمه حوزه هنری نیز، گفت: اگر قله‌ای برای نهضت ترجمه در نظر گرفته شود بهتر می‌توان کار را جلو برد. ما در مرکز ترجمه حوزه، ترجمه را به شکل یک ویترین فرهنگی دیدیم. پیوندی که بین دو ملت ایجاد می‌شود در نهضت ترجمه باید از جنس خشت و گل نباشد. ما سعی کردیم ادبیات شاخص و سرامد خود را ترجمه کنیم و به جهان منتقل کنیم. سعی کردیم روی کیفیت و کمیت کار کنیم. انتخاب اثر و محتوا بسیار مهم است.
حسین جانی ادامه داد: بحث مخاطب سنجی با استفاده از مشورت و راهکارهای متخصصان امر، ما را به سلیقه مخاطب در کشورهای مقصد نزدیک می‌کند و با این کار بخش خلاهای موجود در آن کشورها را شناسایی کردند تا در آن زمینه کار کنیم. برای اهدافی که ما از ابتدا برنامه‌ریزی کردیم باید خودمان کار را انتخاب نکنیم؟ کمااینکه ما الان مترجمان دو ملیتی داریم که بسیار مسلط به زبان فارسی هستند و سفیران فرهنگی ما در کشورهای خودشان هستند.
حسین جانی بیان داشت: از همین دوستی‌ها و همدلی‌ها کارهای خوبی به وجود آمده است. ما زبان‌های مختلف را با موضوعات مختلف برای ترجمه انتخاب کردیم. در تقسیم‌بندی ترجمه زبان هایی هستند که به اصطلاح زبان مرکزی هستند، مثل انگلیسی و فرانسه و اسپانیایی. تعداد زیادی از کتب ما به ناچار به این زبان ها ترجمه شده اما کتبی هم به زبان ارمنی و ترکی استامبولی ترجمه شده است.
حسین جانی افزود: بررسی کردیم رویکردمان تا کنون چگونه بوده که الحمدالله معلوم شد قدم درستی برداشتیم. باید به یک پژوهش برسیم که از نظر آماری کار ما بعد از انتشار در چه سطحی است.
حجت‌الاسلام سید محمد ذوالفقاری، معاون بین‌الملل آستان قدس رضوی نیز به صورت وبینار دقایقی به صحبت پرداخت و گفت: مطالبم را از دو منظر بیان خواهم کرد. اول از جهت آستان قدس می‌گویم، از سال ٩٣ در ترجمه کتب اسلامی به زبان فرانسه فعالیت داشتیم. هیچ حمایت دولتی نداشتیم و همه ترجمه‌ها کاملا از طریق کمک خیرین در این حوزه انجام شد. در این سال‌ها اگر پشت گوشمان را دیدیم یکی از حرف‌های پرطمطراق آقایان در حوزه ترجمه را هم دیدیم.
ذوالفقاری بیان داشت: گاهی برخی برای کتابی هزینه هنگفتی پرداخت می‌شود اما زبان دانستن با مترجم بودن فرق دارد. هر کسی زبانی بلد بود لزوما مترجم نیست. اگر غیر از این بود در دانشگاه چنین رشته ای تدریس نمی‌شد. پس ترجمه یک کار تخصصی جدای از زبان دانستن است.
ذوالفقاری اظهار داشت: ما در نیروی انسانی حرفه ای و متخصص در ترجمه ضعیف هستیم در حالی بسیار نیازمند چنین نیروهایی هستیم. تربیت چنین افرادی هم بر عهده دانشگاه های ما هست. ما انتشاراتی هم که بتواند با انتشارات خارجی رقابت کند کم داریم و همچنین در حوزه پخش آیا در سطح بین‌الملل کسی را داریم؟
ذوالفقاری گفت: در حوزه آستان قدس ما امکاناتی در دست داریم که مهمترین آن حوزه عمومی است. آستان قدس مکان عمومی برای همه هست و در ارتباط با عموم مردم امکانات خارق العاده ای در اختیار دارد که اگر به آن توجه شود می تواند در حوزه ترجمه پیش رو باشد. ما زائرانی داریم که خارجی هستند و از بیش از ٥٠ کشور امام رضا زائر دارد. در میان آنها نخبگانی هستند که علاوه بر زیارت، علاقمند شناخت معرفت اسلامی و نیز وقایع ایران دارند. الویت برای ما زبان هایی مثل اردو، ترکی، انگلیسی و … است.
وی ادامه داد: بخش بین‌الملل آستان قدس می‌تواند دریچه‌ای برای افرادی باشد که متقاضی این ترجمه هستند. ترجمه را نمی‌توان از اقتصاد جدا کرد و برای ترجمه و پخش کتاب توجه کنیم برای طرف مقابل باید توجیه اقتصادی وجود داشته باشد.
محمدمهدی مؤمنی‌ها معاون بین‌الملل سازمان بسیج مستضعفان یکی دیگر از فعالان فرهنگی حوزه ترجمه که در این نشست حضور داشت، در خصوص نهضت ترجمه، به نامه مقام معظم رهبری به جوانان اروپایی اشاره کرد و گفت: در جامعه اروپا هنوز به دنبال یک کتاب خوب هستند. ممکن است کتابی معروف باشد اما به درد ترجمه نخورد. ما هنوز کتاب خوبی برای معرفی انقلاب خودمان به مخاطب غیر ایرانی نداریم. هنوز متولی ترجمه در کشور ما مشخص نیست. اما مهترین کاری که انجام شده حضور در نمایشگاه های بین‌المللی بود که شاید فقط یک حضور باشد و آماری نیست که چقدر تعاملات و قراردادهای جدی در این نمایشگاه ها برای ما ایجاد شده.
مؤمنی‌ها گفت: ما باید به جنبه اقتصادی بازار نشر هم ورود کنیم. در حوزه انتخاب اثر باید مواردی را در نظر بگیریم و برخی از آثار خوب را باید بازنویسی کنیم چرا که در غیر این صورت ممکن است برای مخاطب خارجی ترجمه مفیدی نباشد.
وی افزود: گاهی باید مختص مخاطب خارجی آثاری ارائه دهیم.
ناظری یکی دیگر از حضار این نشست با اشاره به خاطره‌ای از حضورش در نبل و الزهرا سوریه گفت: وقتی به آنجا رفتیم دست و پا شکسته با یک فروشنده سوپر مارکت عربی صحبت کردم که متوجه شدم او زبان فارسی را بلد است و در دانشگاه اصفهان دانشجو بوده. ما باید از چنین ظرفیت‌هایی برای ترجمه آثارمان استفاده کنیم.
وی افزود: ما کتاب‌هایی که برای داخل نوشتیم همان را ترجمه می‌کنیم. درحالی که برای مخاطب خارجی باید کتبی مختص آنها تهیه شود که در آن صورت تازه باید گفت اول خط هستیم.
ناظری بیان داشت: ما ظرفیت‌های بالایی داریم که اگر بتوانیم در یک مکانی ظرفیت‌ها را بشناسیم می‌توان کارهای خوبی ارائه داد. اگر کارهای غربی را شناختیم باید الگوی ما مربوط به انقلاب اسلامی باشد.
