42 سال پیش در چنین روزهایی آمریکایی‌ها به‌منظور آزادسازی گروگان‌هایشان در خاک ایران و مقابله با انقلاب اسلامی ایران تدارک حمله‌ای غافلگیرانه را می‌دیدند. هدف این بود که آنها گروگان‌هایشان را از دست نیروهای انقلابی موسوم به پیرو خط امام خارج کنند.
در مورد ماجرای حمله هواپیماهای آمریکایی‌ها به ایران و شکست آنها در صحرای طبس در سال 59 کتاب‌های مختلفی نوشته شده‌اند و هرکدام از زاویه‌ای خاص و برای مخاطب خودشان روایتی از آن ماجرا را مطرح می‌کنند.
42 سال پیش در چنین روزهایی آمریکایی‌ها به‌منظور آزادسازی گروگان‌هایشان در خاک ایران و مقابله با انقلاب اسلامی ایران تدارک حمله‌ای غافلگیرانه را می‌دیدند. هدف این بود که آنها گروگان‌هایشان را از دست نیروهای انقلابی موسوم به پیرو خط امام خارج کنند.
آمریکایی‌ها با برنامه‌ریزی قبلی در پنجم اردیبهشت سال 59 نیروهای خود را به کمک هواپیماهایی از فرودگاه مسقط وارد خاک ایران کردند و نام عملیات‌شان را «دلتا» گذاشتند.
اما ورود نیروهای آمریکایی سرانجام خوشی نداشت و این هواپیماها در منطقه طبس زمین‌گیر شد. این اتفاق برای نیروهای انقلابی موضوع خوشایندی بود چرا که در عمل آمریکا به اهدافش نرسید و همه هزینه‌های آنها با شکست مواجه شد. انقلابیون معتقد بودند خداوند در این زمینه آنها را یاری کرده و جمله «شن‌ها مامور خدا بودند» از زبان بنیان‌گذار انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره) تا مدت‌ها به عنوان استدلالی مبنی بر درستی و راستی مسیر انقلاب تعبیر می‌شد.
در مورد حادثه طبس مقالات بسیاری به‌رشته تحریر درآمده‌اند و همچنین آثار مختلفی در قالب کتاب در این زمینه به چاپ رسیده است. این آثار می‌کوشد به نوعی روایت‌گر ماجرا باشد. برخی از این آثار در ژانر تاریخی و مستند هستند آثاری هم رنگ و بوی داستانی دارند. حتی داستان‌های ویژه‌ای برای کودکان و نوجوانان هم منتشر شده است که در ادامه با توجه به اهمیت برخی از این آثار به معرفی گزیده‌ای از آنها خواهیم پرداخت.
کتاب «هدف، تهران»
کتاب «هدف، تهران» یک اثر ترجمه شده در انتشارات نشر نو به قلم «جولیتوکیه‌زا» (یک روزنامه‌نگار ایتالیایی) است و این اثر توسط هادی سهرابی به فارسی برگردانده شده است. این کتاب بیشتر بر طراح و ایده‌پرداز عملیات دلتا، یعنی «مایلز کاپلند» متمرکز است. او در این عملیات مجموعه‌ای از نظرات و طرح‌های کارشناسان را استفاده کرد و مسئول اصلی طراحی عملیات بود. وی در ماجرای کودتای 28 مرداد سال 1332 نیز سمت مشاور ویژه «کرمیت روزولت» را برعهده داشت.
در این کتاب به جزییاتی از اعزام نیروهای آمریکایی و چگونگی ورود آنها به خاک ایران اشاره شده و نویسنده آن تحقیق وسیعی برای تالیف کتابش انجام داده است. در این کتاب تلاش می‌شود راه‌های ارتباطی بین نیروهای آمریکایی با کشورهای دیگر در جریان طراحی حمله به خاک ایران افشا شود. نویسنده در تحقیق خود به این نتیجه می‌رسد که نقش مصر و پادشاهی کشور عمان در این میان برجسته است. ضمن اینکه به نقش‌هایی از دولت انگلیس وقت هم اشاره می‌شود.
نویسنده تاکید می‌کند که در جریان این حمله، دولت آمریکا با نخست وزیر وقت انگلیس ماگارت تاچر ارتباطاتی برقرار می‌کند و انگلیسی‌ها برای هموار کردن زمینه حضور آمریکاییان در خاک تهران برای آنها گذرنامه جعلی موسوم به «توریست انگلیسی» صادر کرده بودند.
کتاب «نیروی دلتا: از پلی می تا طبس»
کتاب «نیروی دلتا: از پلی می تا طبس» یکی از آثار مهم درباره ماجرای حمله نیروهای آمریکایی به خاک ایران و شکست آنها در صحری طبس است. این اثر به قلم چارلی بکویث، فرمانده عملیات آمریکایی‌ها و دونالد ناکس است و بیان خاطرات و مستنداتی درباره آن واقعه است. این اثر توسط انتشارات امیر کبیر چاپ شده و رضا فاضل زرندی ترجمه آن را برعهده داشت. کتاب فوق در سال 1378 در 463 صفحه منتشر شد. نویسنده که خود در شب عملیات حضور داشته در این اثر علاوه بر اینکه به موضوع آزادسازی گروگان‌های آمریکایی نزد دانشجویان پیرو خط امام می‌پردازد در مورد طرح‌ها و نقشه‌های آزادسازی هم مستنداتی را ارائه کرده که در مجموع تصویری خوب از برنامه آمریکاییان به دست می‌دهد.
خواننده با مطالعه آن با ماموریت‌ها و مانورهای سخت نظامی هم آشنا می‌شود، البته انگیزه اصلی بکویث و ناکس از نوشتن کتاب این بوده تا در مورد تشکیل نیروی دلتا و نحوه شکل‌گیری آن توضیح دهند. در این کتاب، علمیات حمله در 47 فصل همراه با تصاویر متعدد تشریح می‌شود.
کتاب «مامور خدا»
کتاب «مامور خدا» عضو مجموعه بزرگی موسوم به «نیمه پنهان» است و جلد پنجاه و هشتم از این مجموعه است. این اثر روایتی داستانی است که پروین نخعی مقدم زحمت نگارش آن را برعهده داشته و از سوی دفتر پژوهش‌های انتشارات کیهان منتشر شده است. این کتاب شامل بخش‌هایی با عناوین کوتاه است که می‌توان به این اسامی اشاره کرد: رویداد واقعی، فیلمنامه‌ای برای جنگ، فورت استوارت آریزونا، ملاقات با ژنرال‌ها، پیام برای وضعیت سرخ، شب‌بخیر آقای رییس جمهور، بر روی آب‌های خلیج‌فارس، محله آکاردی، خواب‌های بی‌رویا، هر شهروند یک اسلحه، ناآرامی رئیس جمهور، به سوی نیمیتس، پسری که به هیچ جا نرسید، دیدار سرنوشت‌ساز، دلواپسی‌های یک رییس‌جمهور، ویلسون؛ پسری که از همه نفرت دارد، کویر یک، قلب ماجرا، دردسر تازه، فرار بزرگ و بخشی به نام آخرین چاره.
نویسنده در این اثر در داستان‌های خود از شخصیت‌های واقعی همچون کارتر و برژینسکی نیز استفاده کرده است. نخعی مقدم در جایی گفته است که این اثر بر پایه یک واقعیت تاریخی است و در آن از کتاب خاطرات همیلتون جردن نیز الهام گرفته است. نویسنده از مستندات کتاب «هدف، تهران» نیز در بیان وقایع داستانش استفاده کرده و ماجراها را متناسب با رویداد اصلی به زبان داستان درآورده است. نویسنده علاوه بر بررسی مطبوعات وقت ایران از کتاب «نیروی دلتا»، خاطرات «چارلی بکویث» (فرمانده عملیات طبس) نیز بهره برده است. در روایت داستان‌های این کتاب از عنصر تخیل هم استفاده شده است البته نویسنده کوشیده تا تخیلش مانعی برای تغییر واقعیت‌های رویداد نشود.
کتاب «سماع شن‌ها»
کتاب «سماع شن‌ها» یک رمان داستانی است که علاوه بر بیان گوشه‌هایی از واقعه ماجرای طبس به زندگی شهید محمد منتظر قائم هم می‌پردازد. این اثر به قلم کیوان امجدیان توسط انتشارات فاتحان چاپ شده و یکی از آخرین آثار منتشر شده به زبان فارسی درباره ماجرای طبس است. این اثر در سال 1400 رونمایی شد که طی آن جمعی از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و فرماندهان دوران دفاع مقدس حضور داشتند.
کتاب‌هایی با رویکرد تاریخ‌نگاری
کتاب «انقلاب اسلامی به روایتی دیگر» یکی از آثاری است که با رویکرد تاریخ‌نگاری وقایع انقلاب اسلامی نوشته شده و در در آن ماجرای طبس مطرح می‌شود. در این کتاب 176 صفحه‌ای نویسنده در قالب گفتارهایی به بررسی مستندات بخش‌هایی از تاریخ انقلاب اسلامی می‌پردازد که ماجرای طبس یکی از آنهاست. کتاب فوق توسط انتشارات کتابخانه پیرداد در سال 93 منتشر شد. کتاب «انقلاب و تنازع بقا» هم یکی دیگر از آثاری است که رویکرد تاریخ‌نگاری دارد. این اثر در واقع پژوهش‌هایی درباره زمینه‌ها و پیامد اشغال سفارت آمریکا در تهران در سیزده آبان سال 58 است. این اثر به قلم عماد‌الدین باقی در موسسه تنظیم و نشر آثار آمام خمینی (ره) آماده شده و موسسه چاپ و نشر عروج آن را در سال 87 روانه بازار نشر کرد.
کتاب‌های روایت‌گرانه درباره ماجرای طبس
کتاب «طبس» توسط انتشارات روزنامه ایران در سال 88 منتشر شد، رها مولویان این کتاب 60 صفحه‌ای را نوشته و در آن روایتی از ماجرای حمله به طبس را مطرح می‌کند. در این کتاب نقشه مربوط به شب حمله این‌طور تشریح می‌شود: «یک گروه 90 نفری کماندو با شش هواپیمای باری 130C که کارش حمل و نقل نفر و تجهیزات است، از فرودگاه مسقط به سمت کویر طبس حرکت می‌کنند… کماندوها باید یونیفرم پاسداران را می‌پوشیدند و شب بعد با همان گروه قبلی و به همان شکل وارد تهران می‌شدند و به پارکینگ متروکه می‌رفتند و تا شب آن‌جا می‌ماندند… کماندوها باید گروگان‌ها را از سفارت خارج می‌کردند…»
کتاب «ماجرای طبس» یکی دیگر از آثار روایت‌گرانه است که در فاصله نسبتا کوتاهی از واقعه طبس منتشر شد. این اثر در سال 62 توسط علی اشرف پرگاری از سوی انتشارات پاسداران روانه بازار نشر شد. در این کتاب از نقشه، عکس و نمودار هم استفاده شده است. کتاب «واقعه طبس و الامدادات الغیبیه» هم در همان سال‌های ابتدایی دهه 60 منتشر شد. این اثر 144 صفحه‌ای از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت در سال 64 چاپ شد و همان‌طور که از نام آن بر می‌آید بر موضوع معجزه بودن شکست آمریکا در این اثر تاکید شده است.
کتاب «ایران، ابر قدرت قرن؟»
این کتاب توسط یوسف مازندی و عبدالرضا هوشنگ مهدوی به رشته تحریر درآمده است و خسرو معتضد، مورخ مشهور آن را ویراستاری کرده است. کتاب اولین بار در سال 73 منتشر شد و در آن بر وقایع مهم تاریخ معاصر به‌ویژه دوران سلطنت محمدرضا شاه پهلوی تمرکز شده است. در این کتاب به ماجرای طبس هم پرداخته می‌شود و مشتمل بر 10 فصل است و شرکت نشر البرز آن را منتشر کرده است.
کتاب «روابط ایران و آمریکا، بررسی دیدگاه نخبگان آمریکایی»
کتاب «روابط ایران و آمریکا، بررسی دیدگاه نخبگان آمریکایی» یکی از آثاری است که از زاویه نگاه آمریکایی‌ها به واکاوای ماجرای طبس می‌پردازد. در این اثر دیدگاه‌ها و آرا گروهی از نخبگان آمریکایی در عرصه روابط بین‌المللی و کارشناسان مسائل سیاسی و بین‌المللی درباره روابط ایران و آمریکا گرد آمده است. در این کتاب نظرات بیست کارشناس با عکس و خلاصه‌ای از رزومه و مدارج علمی آنها آمده است. بیست کارشناسی عبارت‌اند از: اریک دیوید نیوسام، باب نی، برنت اسکوکرافت، بروس اسکوکرافت، بروس ریدل، بنجامین ای.گیلمن، پاتریک کلاوسون، جان لیمبرت، جفری کمپ، جیمز ای.بیل، رابرت اچ پلترو، ریچارد کاتم، ریچارد میلهاوس نیکسون، شائول بخاش، گراهام ای.فولر، گری سیک، لوول بورس لینگن، لی.اچ.هامیلتون، مارتین اس.ایندایک، مارک جی.گازیوروسکی، مایکل استوارت آیزنشتات. این کتاب در ایران توسط اسدالله خلیلی آماده شده و شکوه السادات حسینی آن را ویرایش کرده است ضمن اینکه موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌الملل ابرار معاصر تهران آن را در 580 صفحه روانه بازار نشر کرد. اولین چاپ این اثر مربوط به سال 81 است.
کتاب «شیطان در آتش»
در مورد ماجرای حمله آمریکایی‌ها به خاک ایران در تاریخ 5 اردیبهشت سال 59 و شکست آنها در صحرای طبس در سالیان گذشته کتاب‌هایی برای کودکان و نوجوانان نیز منتشر شده است. کتاب «شیطان در آتش» یکی از آنها روایتی کودکانه از واقعه طبس است. سید هادی یثربی در این کتاب موضوع تسخیر سفارت سابق آمریکا (موسوم به لانه جاسوسی) و حمله هواپیماهای آمریکایی به خاک ایران را برای مخاطب کودک مطرح می‌کند. این کتاب 12 صفحه‌ای تمام رنگی است و در چاپ آن اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان قم و سازمان آرامستان بهشت معصومه (س) نیز از ناشر حمایت کرده‌اند. این اثر برای گروه سنی «ب» توسط انتشارات بین‌الحرمین قم منتشر شده است.
کتاب «شکست طبس»
کتاب «شکست طبس» متعلق به مجموعه‌ای با عنوان روزها و یادهاست و در کانون پرورشی فکری کودکان و نوجوانان آماده منتشر شده است. این اثر می‌کوشد از آن ماجرا یک خاطره اجتماعی ایجاد کند و برای مخاطب نوجوان خود آن را حفظ کند. در این کتاب روزشماری از واقعه طبس در بازه زمانی اشغال سفارتخانه آمریکا در ایران تا سرنگونی هواپیماهای آمریکایی مطرح شده است. نویسنده بر این باور است که ماجرای طبس با حافظه تاریخی مردم ایران پیوند دارد و ماندگار است. این کتاب به قلم مریم جمشیدی در 56 صفحه برای گروه سنی «د» به رشته تحریر درآمده است.
در مورد حادثه طبس به‌غیر از آثاری که در بالا شرح آن آمد، کتاب‌های دیگری هم طی چهار دهه منتشر شده که در جدول ذیل تعدادی از آنها را ملاحظه می‌کنید:
منبع: ایبنا
