علیمحمد طرفداری پژوهشگر تاریخ معاصر بیان کرد: تاریخ پر از جنگ است و پدیده دفاع مقدس اولین و آخرین آن نیست، اما در تاریخ ایران جایگاه ویژهای دارد و به جرأت میتوان گفت دفاع مقدس و جنگ تحمیلی از دیرباز تاکنون، ملیترین جنگ تاریخ ایران است.
در ابتدای این نشست، محمدباقر رجبی دوانی با اشاره به داستان و ایده نگارش کتاب «سرداران ایرانی؛ از کوروش تا سلیمانی» گفت: بعد از شهادت حاج قاسم سلیمانی تصمیم گرفتم نسبت به ایشان و سایر رزمندگان عرض ارادت کنم. شخصیتی مانند حاج قاسم سلیمانی یک شبه ایجاد نمیشود. ما تاریخ و پشتوانهای داریم و باید برای دانستن این تاریخ به گذشته برگردیم و از تاریخ، هویت ملی و سرداران خودمان شروع کنیم تا به عصاره همه شهدا، حاج قاسم سلیمانی برسیم. بنابراین این کتاب را با تاریخ ایران باستان آغاز کردم تا هویت ملی را مجدد زنده کنم و از دست وطنفروشان داخل و خارج از کشور که هویت ملی را مصادره و به اسم خودشان تمام کردهاند، خارج کنم.
او با بیان اینکه نوشتن کتاب «سرداران ایرانی؛ از کوروش تا سلیمانی» یک سال طول کشید، ادامه داد: میخواستیم این کتاب برای اولین سالگرد حاج قاسم سلیمانی منتشر شود، اما شیوع ویروس کرونا مانع چاپ کتاب شد. کرونا باعث تعطیلی کتابخانهها شده بود و با این اتفاق دسترسی ما به منابع پژوهشی محدود شد و نتوانستیم آنگونه که باید کار میدانی انجام دهیم. از طرف دیگر عدهای از ناشران به دلیل پرداختن به موضوع کوروش و تاریخ باستان، کتاب را چاپ نمیکردند اما در نهایت شرکت چاپ و نشر بینالملل این اثر را منتشر کرد.
وی ضمن بیان اینکه تاریخ معلم انسانهاست و درسها و عبرتهایی برای ما دارد و اگر از آنها عبرت نگیریم، محکوم به تکرار آن وقایع هستیم، گفت: ما بیهویت نیستیم و یک شبه به جایگاه کنونی خود نرسیدهایم. مقام معظم رهبری(مدظله العالی) تأکید میکنند هویت خودمان را به جوانان بگوییم. نسل جدید باید بداند ما در طول تاریخ با چه عهدشکنانی مواجه بودیم و باید بداند اتفاقات بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با نظام مقدس جمهوری اسلامی مرتبط نیست، بلکه ما در طول تاریخ با این حوادث روبهرو هستیم. عهدشکنان حتی با پادشاهان بزرگ و پهلوی دوم نیز اینگونه بودند. ما نباید خودتخریبی کنیم. آنها اسکندر جنایتکار را بهعنوان ناجی ملت غرب در کتابهای دانشآموزان خود معرفی میکنند، اما ما جرأت نمیکنیم مفاخر خود را معرفی کنیم. نسل جدید ما باید بداند سلسله صفویه، قاجاریه و افشاریه چگونه ۵۰۰ سال در مقابل عثمانیها مقاومت کردند. درست است که جنگ آسیبهای زیادی وارد میکند، اما مقاومت نیز اینگونه است. نسل جدید باید بداند عباس میرزا چگونه در جنگ ایران و روسیه مقاومت کرد.
این نویسنده با بیان اینکه در جلد دوم کتاب «سرداران ایرانی؛ از کوروش تا سلیمانی» بهصورت دایرهالمعارفی و خلاصه به نحوه زندگی سرداران سپاه و ارتش پرداختهام، افزود: وصیتنامه این سرداران بهصورت خلاصه در این جلد آمده است. رزمندگان با رهبری مقتدر امام خمینی(ره) و نقش تکمیل کننده مقام معظم رهبری(مدظلهالعالی) جهان را به حیرت وادار کردند. همچنین در این جلد درباره تشکیل داعش بهصورت خلاصه صحبت شده است. ما نباید بزرگان خودمان را فراموش کنیم. مقام معظم رهبری(مدظلهالعالی) فرمودهاند که بچههای ما رونالدو را بیشتر و بهتر از مفاخر ما میشناسند؛ چرا ما افتخارات ملی خودمان را نمیشناسیم؟ این موضوع مهمی است. هویت ملی بخش مهمی از این موضوع است که افتخارات ملی، گذشته علمی، سیاسی، بینالمللی، تلاش و مجاهدتهای انجام شده خودمان را بشناسیم. این افتخارات باید بیان و گفته شود تا جلوی الگوهای دروغین غربیها گرفته شود. ما باید تلاش کنیم الگوهای اصیل خودمان را از تاریخ باستان بهویژه دوران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به جوانان معرفی کنیم.
رجبی دوانی در پایان سخنان خود گفت: امیدوارم نوشتن این کتاب شروعی برای دیگران باشد و من سپر بلای آنها باشم. این اثر بهصورت دایرهالمعارف نوشته شده و امیدوارم بتوانیم اشکالات آن را برطرف کنیم. با توجه به اینکه هفته دفاع مقدس است این سوال پیش میآید که آن همه رشادتها، حماسهها و از خودگذشتگیها برای راندن متجاوز و حفظ زمین یا برای حفظ این انقلاب و ارزشهای آن بود؟ متأسفانه به وصیتنامه شهیدان عمل نشد و دغدغه رزمندگان بعد از رحلت امام خمینی(ره) فراموش شد. مساجد از پایگاههای بسیج خارج شد، شعارها پاک شد و سعی کردند آثار و حس و حال دفاع مقدس را از همه جا پاک کنند؛ ولی دشمن فراموش نکرد و وصیت و نگرانی شهدا را یادداشت کرد و از همان راه هم وارد شد که حفظ نظام بود. ما نباید گذشته پر افتخار خودمان را فراموش کنیم. اگر این کتاب را مطالعه کنیم خواهیم دید خیلی از آن دوران فاصله گرفتیم و به زحمت میتوانیم دوباره به آن دوران برگردیم.
تشییع باشکوه حاج قاسم در تاریخ ایران و جهان بینظیر بود
در ادامه این نشست علیمحمد طرفداری، ضرورت نوشتن کتابهایی مانند «سرداران ایرانی؛ از کوروش تا سلیمانی» را حاصل نگرش، دغدغه و نوعی احساس مسئولیت در برابر تحولات جاری و ساری دانست و بیان کرد: هر کتاب تاریخی در هر کجای جهان و در هر مقطعی که نوشته میشود خالی از نگرش مولف و نوع نگاه تاریخی موجود در پیرامون آن موضوع نیست. در سراسر تاریخ ایران و جهان بیشتر از یک واقعیت رخداده نداریم، اما صدها نگاه و نگرش مختلف با توجه به ایدئولوژیها، طرز فکرها، برداشتها و تلقیهای افراد مختلف پیرامون آن واقعیت پدید آمده است. یک انقلاب اسلامی رخ داده است اما به تعداد ستارههای آسمان درباره و به سود و زیان آن، علیه آن و در مبارزه و دفاع از آن سخن گفته شده است. در این کتاب هم شاهد نگرش و طرز برداشتهایی هستیم که ممکن است به نگاه عدهای صحیح نباشد.
وی افزود: جلد دوم این کتاب که بخش عمده کتاب را تشکیل میدهد، درباره دفاع مقدس و زندگی شهدا است. محور اصلی و نگرش این کتاب به حوزه دفاع مقدس و بُعد ملی این دفاع مرتبط است. تاریخ جهان پر از جنگ، قتلعام و کشتار است و پدیده دفاع مقدس اولین و آخرین آن نیست، اما در تاریخ ایران جایگاه ویژهای دارد. به جرأت میتوان گفت در تاریخ ایران دفاع مقدس و جنگ تحمیلی از دیرباز تاکنون، ملیترین جنگ تاریخ ایران است. تاریخ ایران مملو از جنگهای بزرگ و کوچک داخلی و خارجی بوده و همچنان هم ادامه دارد. این جنگها فراتر از بُعد نظامی هستند و ابعاد اقتصادی، سیاسی، زیست محیطی و… را نیز شامل میشوند؛ اما وقتی به گذشته نگاه میکنیم غالب جنگها حکومتی بودند و اساسا مردم در تحولات سیاسی به شکل امروزی نقش نداشتند. بنابراین نمیتوانیم حضور مردم در جنگها را ملاک ملی بودن یا ملی نبودن بدانیم. هرچند دفاع از سرزمین همواره وجود داشت، اما دفاعی که در دوران پسا انقلاب اسلامی و به فاصله نزدیک بعد از پیروزی انقلاب اسلامی رخ داد با حضور گسترده مردم به ملیترین جنگ تاریخ ایران تبدیل شد.
این پژوهشگر تاریخ معاصر با بیان اینکه خواننده با خواندن این کتاب بهصورت ناخودآگاه به جلوههایی از نقش دفاع مقدس و جنگ تحمیلی در تاریخ ایران پی میبرد، گفت: جنگ تحمیلی و دفاع مقدس، دو اصطلاحی هستند که به واسطه جنگ خلق شدهاند. این جنگ بر تاریخ ایران تاثیر عام دارد و مختص تاریخ ایران نیست. ۹۹ درصد از پیشرفتهای بشر و بزرگترین عامل رشد در سراسر تاریخ، محصول جنگها بود. بزرگترین پیشرفت بشر به واسطه جنگ جهانی دوم در قرن بیستم رخ داده است. صنعت موشکی ایران حاصل مجموعهای از رشتههای دانشگاهی بزرگ و کوچک است که به اوج خود رسیده و خروجی آن یک محصول نظامی است. این وجه عام جنگ را در دفاع مقدس نیز میبینیم. یک کشور جهان سوم به واسطه این جنگ به یک ابرقدرت در سطح ملی، منطقهای و بینالمللی تبدیل میشود و قابل پیشبینی و برآورد نبود. جنگ پیامدهای مخرب و منفی زیادی دارد، اما این جنگ به ما تحمیل شده بود و موضع ما صرفا دفاع بود. این دفاع بُعد ایمانی و اعتقادی داشت و به یک دفاع مقدس تبدیل شد و بر اساس این بُعدها توانست دستاوردهای غیرقابل تصوری را برای ما به ارمغان بیاورد.
وی با بیان اینکه ماجرای جنگ، درس دردناک و تلخی به جبهه انقلاب اسلامی ایران داد، عنوان کرد: ماجرای جنگ نشان داد که نمیتوانید در گوش یک ابر قدرت بزنید و به سادگی از آن عبور کنید. این کار بها دارد و باید بهای آن را بپردازید. جنگ نشان داد مخالفان هر کاری میکنند تا این نهضت را سرنگون کنند و این داستان تا به امروز همچنان ادامه دارد و ثانیهای نیست که جبهه مقابل این موضوع را از یاد ببرد.
او ادامه داد: این کتاب از نوع مطالعات تاریخی ایران معاصر با محوریت تاریخنویسی است. طبق تعریف موجود از تاریخ معاصر، دهههای اخیر جزو تاریخ معاصر محسوب نمیشود. این نوع نگاه نادرست باعث خلأ در حوزه مطالعات مربوط به تاریخ نزدیک به خودمان میشود. کتاب «سرداران ایرانی؛ از کوروش تا سلیمانی» عملا به خلأ معاصرنویسی درباره تاریخ دوران کنونی میپردازد. این کتاب از این جهت قابل تقدیر است. هرچند هیچ کاری خالی از اشکال نیست؛ تلاشهای غیر دستوری و حاصل دغدغه، ضرورت و احساس مسئولیت افراد، خروجی دقیقتری دارند. زحمات نویسنده کتاب از این باب که این خلأ را پر میکند قابل تقدیر است. ما در حوزه نگارش تاریخ معاصر دچار فقر دانشگاهی هستیم و جامعه دانشگاهی ما به تاریخ معاصر نگاه درستی ندارد و بخشی از تاریخ معاصر را حذف میکند و این امر خلأ ایجاد میکند. در نتیجه افرادی این خلأ را پر میکنند که صلاحیت لازم را ندارند و به دنبال آن استادان و محققان دانشگاهی زبان به اعتراض باز میکنند. درحالی که استادان و محققان باید این خلأ را پر کنند تا افراد غیر مرتبط وارد این حوزه نشوند. برای زحمتی که نویسنده در نگارش این کتاب برای نسل جوان کشیده ارزش زیادی قائل هستم.
علیمحمد طرفداری در پایان سخنان خود گفت: برخی از موارد کلیدی این کتاب ارجاع نداشتند و برخی از مطالب به منابع غیر موثق ارجاع داده شده بود. توجه نویسنده در ویرایشهای بعدی به این موضوعات بر اعتبار تحقیقات او اضافه میکند. برخی از رخدادهای پسا انقلاب اسلامی به معنای مطلق کلمه در تاریخ ایران و جهان از زمان حضرت آدم (ع) تاکنون منحصربهفرد است و کسی نظیر دومی برای آنها پیدا نمیکند. یکی از این رخدادها، تشییع باشکوه و بینظیر حاج قاسم سلیمانی است. حماسهای که بعد از شهادت ایشان در منطقه، جهان و ایران رخ داد چند هفته طول کشید و در حوزه مناسبات اقتصادی و بینالمللی تأثیرگذار بود. این اتفاق برای یک سردار نظامی مطلقا بیسابقه است.
