جان اله کریمی‌مطهر در نشست تخصصی «تاثیر پوشکین در ادبیات جهان» گفت: پوشکین بسیاری از اشعار کلاسیک ایران و حتی آیات قرآن را در آثار خود مورد توجه داشته و از آنها اقتباس کرده است.
نشست تخصصی «تاثیر پوشکین در ادبیات جهان» با حضور جان اله کریمی مطهر، رئیس انجمن ایرانی زبان و ادبیات روسی و عضو هیئت رئیسه مپریال؛ فیروز شوکورف، نماینده دانشگاه پلی تکنیک مسکو؛ دمیتری باک، منتقد ادبی و مدیر موزه دولتی روسیه و مرتضی کاردر، منتقد ادبی و مدیر انتشارات هرمس ظهر جمعه ۲۱ اردیبهشت در سرای ملل نمایشگاه کتاب برگزار شد.
دمیتری باک، منتقد ادبی و مدیر موزه دولتی تاریخ و ادبیات روسیه با ابراز خوشحالی از حضور در نمایشگاه کتاب تهران گفت: خوشحالم برنامه‌ای با محور شاعر بزرگ ما، پوشکین در اینجا برگزار می‌شود و مردم ایران تا این اندازه به او علاقه نشان می‌دهند. پوشکین فقط نماد ادبیات روسیه نیست بلکه او نماد فرهنگ و کشور روسیه نیز هست.
او ادامه داد: در تاریخ ادبیات روسیه، فرهنگ نقش مهمی دارد. البته در دوره‌ای آثار ادبی وامدار سیاست و تاریخ هم بودند که در همه عرصه‌های ادبی، آثار پوشکین در ادبیات روسیه تاثیر مهمی داشت. ۲ سال قبل به دستور رئیس جمهور ما بزرگداشت ملی برای پوشکین برگزار شد.
باک از تاسیس انجمن‌هایی با نام پوشکین در روسیه خبر داد و گفت: امسال ۲ موزه پوشکین در روسیه بازسازی می‌شوند. تعداد زیادی از آثار پوشکین هنوز منتشر می‌شود و خوانندگان زیادی دارد. حتی کارهای اقتباسی او در تئاتر با استقبال بسیاری مواجه می‌شود.
این منتقد ادبی، آشنایی روس‌ها با ایران و ادبیات ایران را از طریق قرآن دانست و بیان کرد: پوشکین قرآن را به دیوان شعر تشبیه می‌کرد. وقتی راجع به نویسند‌گان به عنوان نماد یک کشور صحبت می‌کنیم، جایگاه آنها را مورد توجه قرار می‌دهیم. در زمان زندگی، پوشکین در اروپا شناخته شده نبود و این به دلیل تسلط مسافران روس به زبان‌های اروپایی بوده است.
اجرای نمایش اقتباسی از آثار پوشکین
فیروز شوکورف، نماینده دانشگاه پلی‌تکنیک مسکو که خود را اهل تاجیکستان معرفی کرد، گفت: من از ۱۰ سال قبل به دانشگاه پلی‌تکنیک مسکو آمدم و عاشق این دانشگاه و زبان و ادبیات روسی هستم و از کودکی به کشور و زبان روسیه علاقه داشتم. به همین دلیل برای تحصیل، دانشگاه روسیه را انتخاب کردم و به خوبی در فضای دانشگاه با فرهنگ روسیه اُخت گرفتم. آنجا دانشجویان ظرف یک سال به خوبی زبان می‌آموزند و با فرهنگ روسیه مأنوس می‌شوند.
او در بخشی از سخنانش بیان کرد: در دانشگاه پلی‌تکنیک فعالیت‌های فرهنگی مناسبی برای دانشجویان خارجی برگزار می‌شود. مشارکت در اجرای نمایش تئاتر از جمله فعالیت‌هایی است که برای دانشجویان اجرا می‌شود. دانشجویان از بیش از ۷۰ کشور از جمله ایران، مشغول تحصیل هستند. شخصا علاقه زیادی به فرهنگ ایران دارم و خوشحالم که به ایران سفر کردم.
شوکورف، بخشی از فیلم-تئاتر دانشجویی که از رمان «یوگنی انه‌گین» نوشته الکساندر سرگیویچ پوشکین گرفته شده، برای حاضران در این نشست به نمایش گذاشت و گفت: این کتاب یکی از مهم‌ترین آثار پوشکین بود و خودش گفته بود نوشتن آن کار بزرگی است. من هم معتقدم همچون این رمان ارزشمند، کار دانشجویان خارجی برای نزدیک شدن به فرهنگ و زبان روسیه نیز کار بزرگی است. این سه دانشجو که در ویدئو اجرای آنها را دیدید فقط یک سال بود که زبان روسی را آموخته بودند.
توجه پوشکین به فرهنگ ایران
جان اله کریمی‌مطهر، رئیس انجمن ایرانی زبان و ادبیات روسی و عضو هیئت رئیسه مپریال دیگر سخنران نشست «تاثیر پوشکین در ادبیات جهان» گفت: پوشکین نویسنده‌ای است که در فضای آکادمیک حوزه ادبیات، مطرح است و دانشجویان با اولین نویسنده و شاعر روسیه که آشنا می‌شوند، الکساندر پوشکین است. چه بسا هر فردی با هر سلیقه‌ای می‌تواند در آثار او موضوع مورد علاقه خود را پیدا می‌کند. در واقع تنوع موضوعات و مدل‌های جهانی در آثار پوشکین بسیار بالا و قابل توجه است.
او با اشاره به اینکه پوشکین ابعاد مختلف ایران از منظر فرهنگی و دینی را در کنار موضوعات شرقی در آثار خود جای داده است، ادامه داد: از همین رو خواننده مشرق زمین به خوبی با آثار پوشکین ارتباط برقرار می‌کند. من سال های دور در کنفرانس حافظ، گوته و پوشکین شرکت کردم و این یک تلنگر برای من بود که آثار او را چاپ کنم و در سال های ۱۳۸۶ و ۱۳۹۰ آثار او را ترجمه و منتشر کردم.
کریمی‌مطهر درباره آشنایی پوشکین با فرهنگ شرق گفت: او از خانواده اشرافی بود و آموزش زبان فرانسه در تربیت کودکی او گنجانده شد و از طریق ترجمه آثار فارسی به فرانسه با زبان و ادبیات فارسی آشنا شد.
به گفته او، پوشکین بعدها در آثارش به سبک رمانتیسم به مشرق زمین پرداخت و سعی کرد موضوعات جدیدی را وارد ادبیات و آثار خود کند. پوشکین بسیاری از اشعار کلاسیک ایران و حتی آیات قرآن را در آثار خود مورد توجه داشته و از آنها اقتباس کرده است.
توجه ایرانی‌ها به آثار پوشکین
مرتضی کاردر، منتقد ادبی و مدیر انتشارات هرمس به عنوان سخنران پایانی این نشست، گفت: شاعری چون پوشکین همواره مورد توجه جامعه منتقدان ادبی بوده است. وقتی تاثیر آثار پوشکین در ادبیات را بررسی می‌کنیم متوجه دوران طلایی رواج یافتن آثار او در ادبیات ایران در زمان مشروطه و سپس از سال ۱۳۲۰ به بعد می‌شویم.
کاردر با اشاره به اینکه در ایران و در یک دوره دوگانه ناشران روسیه و آمریکا در کشورمان تاثیرگذار بودند، ادامه داد: این اثرگذاری و توجه به آثار برگردان شده، در ذیل دوران جنگ سرد قرار می‌گیرد. شاهد بودیم آثار شعر شاعران به دلیل اهمیتی که در ادبیات آن زمان داشته، ترجمه می‌شد.
به گفته او، البته باید توجه کنیم که آیا ترجمه‌ها دقیق و درست بوده؟ در واقع بسیاری از آثار برای بار دوم و به طور مستقیم از زبان روسی ترجمه شده است.
این منتقد ادبی گفت: جالب است یادآوری کنم که کارهای بسیاری از پوشکین در سال‌های اخیر به خوبی مورد توجه دوستداران ادبیات روسیه قرار گرفته است، اما همچنان اشعار او کمتر مورد اقبال است زیرا ترجمه اشعار دشوار است و در سطح محدودی انجام می‌شود.
